Al eerder kwam de familie The aan de orde. Nu las ik (eerlijk gezegd was het Google) het voorwoord van het stamboomboekje en daar staat:
‘Onze voorouder The Tik Swie migreerde naar Indonesië (Surabaya) en trouwde met Mak Saiya. Ze kregen een kind: The Yang Wat, niet bekend is met wie hij is getrouwd, wel dat hij drie kinderen kreeg:
The Hok Siang (1876-1943): iig oudere broer van oma. Hij is twee keer getrouwd geweest en had ook van beide vrouwen kinderen.
The Sian Nio (1882-1960?): onze oma
The Siang Nio (onbekend), zus oma, ouder of jonger is niet bekend, getrouwd met Kwee Liang. Wel bekend is dat haar dochter Kwee/The Gok Tjien Nio is geadopteerd door The Hok Siang (omdat hij vier zonen had en geen dochter).
Bij het afscheid van nicht Lian kwamen haar twee namen ter sprake: Go Lian Nio waaronder wij haar hier in Nederland kenden en Ratna Herliana Sindumuljana (haar moeder was een zus van pa Hong). Zo hebben ook onze mannelijke familieleden in Indonesië een andere naam moeten aannemen. Zij zijn Wibisono gaan heten. Oom Liong (de oudste broer van pa Hong heeft deze naam gekozen in 1966. Zij hebben hun naam nooit meer terug veranderd. De nieuwe generatie zegt de naam Tan niet veel meer. Zo wordt een hele familiegeschiedenis bruut verstoord. Onze neef Enghwa heeft – na zijn komst naar Nederland in de zeventiger jaren – weer de naam Tan aangenomen.
Voorbeeld van een brief waarin wordt verzocht om een naamswijziging, in overeenstemming met het kabinetspresidiumbesluit 127 van 1966 )
Onze familie in Indonesië heeft dit allemaal aan den lijve ondervonden. Het waren angstige tijden waarin Chinese uitingen verboden waren. In die tijd heeft oom Liong ook de houten stokjes die in het huisaltaar stonden, waarop de belangrijkste punten uit het leven van de voorouders stonden, verbrand. Dat en het feit dat de graven van de voorouders zijn geruimd, maakt dat onze voorgeschiedenis niet meer te traceren is.
In een eerder bericht schreven we dat onze nicht Lian is overleden. Via de familie worden we op de hoogte gehouden van de ceremonie rondom het overlijden. Hier enkele foto’s
Het overlijdensbericht
Voor ons heette Lian: Go Lian Nio. Maar haar Indonesiche naam was Ratna Herliana Sindumuljana. Van onze neef Eng Hwa begreep ik dat Lian zelf de naam Herliana heeft gekozen. De achternaam mochten Chinezen in 1966 niet zelf kiezen, maar moesten ze uit een lijst kiezen. In een later bericht hierover meer.
Lian in uitvaartcentrum
Een bloemstuk daar is iets anders dan hier
Bing heeft met hulp van zijn dochter Josephine een mooie condoleance brief geschreven.
Op 16 januari 2022 is onze nicht Lian (Ratna Herliana) overleden. Lian was de dochter van de oudste zus van pa Hong: tante Phine.
Lian is geboren op 3 maart 1937. Zij was van onze generatie de grootste bron van de familiegeschiedenis, aangevuld door Eng Tiong, de zoon van oom Liong de oudste broer van pa Hong. Nu zijn ze er beiden niet meer. De bron van kennis over het verleden van onze voorouders is nu opgedroogd. Bijzonder aan Lian was ook dat zij uitstekend Nederlands sprak. Het was dus makkelijk om haar iets te vragen. Zij heeft tot het eind toe gewerkt. Al lang met pensioen maar haar baas had haar nog steeds nodig. Op het laatst liet de baas haar ophalen met een auto om te komen werken. De laatste keer dat wij haar uitgebreid gezien en gesproken hebben, was op de huwelijksfeesten (een in Jakarta en een in Surabaya) van Robert en Wenny. Zij heeft ons toen nog veel verteld over de familie. Ook was zij degene die ons foto’s stuurde van de ceremonie rond het overlijden van Eng Tiong. Heel fijn om dat zo – weliswaar op grote afstand – mee te mogen maken.
Lian 2021
3 maart 2021
Volgens de familie in Indonesia is Lian rustig ingeslapen. Zij had twee dagen geleden een ‘stroke’ gehad en is daarna niet meer bij kennis geweest.
In het voorouderlijk huis van pa Hong in Sepanjang stond het huisaltaar. Wij, kinderen, hebben het allemaal nog kunnen zien. Bing heeft zich als zoon van pa Hong nog gepresenteerd aan de goden. Voor ons, de dochters, was dat niet nodig.
Bing, zoon van pa Hong begin 80er jaren bij zijn eerste bezoek.
De laatste keer het huisaltaar in vol ornaat, 20 aug 2019.
De laatste keer dat Engtiong, onze neef, nog leefde
Ira, de vrouw van Andy, gaf op mijn verzoek toelichting. Ik: ‘Is it allowed to eat the food after the celebration?’ Ira:’yes, we eat and party after prayer😁’ Ik: ‘What is the red drink?’ Ira: ‘it should be red wine, but my mom did not drink wine so it was replaced by red coke or fanta 😁✌🏻’
Op 7 december 2019 is onze neef Engtiong/Tiong (tweede zoon van de oudste broer van pa Hong) gestorven. Hij woonde in het voorouderlijk huis en hield de oude tradities in ere. De tijden zijn veranderd. De twee zonen van Engtiong/Tiong zetten deze tradities niet voort. Andy, die naast het ouderlijk huis woont met Ira, heeft het veel te druk met werk en gezin en Robert, de jongste zoon, woont in Jakarta en is daardoor ook weinig in het voorouderlijk huis.
Sinds kort is het huisaltaar ontmanteld. Dat hoorde ik toevallig van onze neef Enghwa, de oudere broer van Engtiong. Enghwa woont in Nederland. Op mijn verzoek vertelt onze nicht Lian in Soerabaya hoe dat is gegaan. Lian spreekt, zoals ik al vaker vermeldde, geweldig goed Nederlands. Een overblijfsel uit haar lagere schooltijd. Dit is wat zij erover zegt op 30 mei 2021.
‘Nu Tiong er niet meer is, is er niemand die gaat bidden Andy komt laat thuis Robert zit in Jakarta. Toen wordt er maar besloten om het altaar te sluiten. Heb met engtiong gesproken, hij akkoord en hier ook akkoord. Toen heb ik met een spiritualis (suhu Aliang, op 6 april overleden, voegde Lian er later aan toe) gesproken en ik weet dat het moet gebeuren voor chinees nieuwjaar want 7 dagen voor nieuwjaar gaan al de chinese goden en godinnen naar de hemel om ons doen en laten aan God te rapporteren. Er word een laatste diner gegeven en gebeden. Het ritueel heeft een uur geduurd en zo alles in een rode zak gedaan en de volgende ochtend met de boot naar Madura in zee gedaan met bloemen en zo . De altaartafel is nog thuis, gesloten.’
Uit het relaas van Lian wordt duidelijk dat het altaar in januari 2021 zal zijn ontmanteld, voor Chinees Nieuwjaar, dat dit jaar op 12 februari viel.
Een verdere toelichting van Lian op mijn vraag over het geloof:
‘Dat is het geloof van vroeger toen we klein waren weten we al 7 dagen voor chinees nieuwjaar moet alles schoongemaakt worden. Dat doet onze overgrootmoeder; de as wordt gezeefd en de bak met brons weer mooi wit, t lijkt wel van zilver. De 1e vieren we nieuwjaar en de 4e komen de goden terug op aarde.’
In het vorige bericht stond een afschrift van de burgerlijke stand Limburg van het huwelijk van pa Hong en ma Ans.
Lanny vroeg naar aanleiding daarvan of er meer bekend was over de familie Sian. Toen ging mij pas een lichtje branden dat ik door Enghwa verder heb laten oplichten. En wat blijkt: de naam van onze oma klopt niet!
De moeder van de bruidegom wordt hier als Sian Nio Theodora geschreven. De burgerlijke stand had wel door (is dat zo?) dat Chinezen drie namen hebben. Een familienaam, een generatienaam (hoeft niet voor meisjes) en een eigen naam. So far so good. De vader van oma was The Yang What. De familienaam is dus The. Er had dus moeten staan: moeder van de bruidegom: Sian Nio The (Nederlandse volgorde: voornamen, achternaam zoals bij alle andere genoemden). Theodora was misschien haar roepnaam (denkt Enghwa). Maar eigenlijk is haar voornaam Sian, want Nio betekent: meisje. Veel vrouwen hebben Nio in hun naam. Dank aan onze nicht: Go Lian Nio. Zij heeft Lian. Kortom een zooitje hebben ze ervan gemaakt bij de BS. Zoals het er nu staat is Theodora haar achternaam. Nou dat is iig fout.
Nou ja, pater Pik kan rustig verder hemelen, want ze zijn iig wel voor de kerk getrouwd met dispensatie*.
*’Bij rooms-katholieke huwelijken komt het regelmatig voor dat een huwelijk met dispensatie is gesloten. Een dispensatie is een vrijstelling van een gebod, voorschrift of wetsbepaling voor een bijzonder geval, dus een toelating om iets te doen dat normaal niet had gemogen, of om iets niet te doen dat normaal had gemoeten‘. Bij pa Hong en ma Ans speelde de tijd een rol. Niet met het Rode Kruis op stap zonder te zijn getrouwd.
Onze neef Eng Tiong (Irwan Wibisono) is op 8 december 2019 overleden in Surabaya. Hij was de jongere broer van Eng Hwa en de tweede zoon van oom Liong, de oudste broer van pa Hong.
Eng Tiong wist nog zoveel verhalen over vroeger te vertellen, over de familie-geschiedenis en dingen die wij niet wisten over het ouderlijk huis in Sepanjang. Hij wist bij ons bezoek in 2014 zelfs nog een boek tevoorschijn te halen van pa Hong over fotografie: het handboek der practische fotografie, met nog een paar oude foto’s erin. Achtergelaten door pa Hong toen hij in 1927 naar Nederland vertrok.
Wij, de kinderen van pa Hong, zijn zo blij dat de contacten in de zeventiger jaren met de familie in Indonesia zijn hersteld. Het is Eng Hwa geweest die hiertoe het initiatief heeft genomen toen hij naar Nederland was gekomen. Sindsdien hebben wij regelmatig de familie bezocht. Bing spant de kroon, ook door het werk dat hij heeft opgezet in Yogya. Hij komt sinds 1999 een- tot tweemaal per jaar bij de familie in Surabaya en Sepanjang. Hij is ook de laatste die Eng Tiong in goeden doen heeft gezien. Afgelopen oktober heeft Eng Tiong hem nog naar het vliegveld gebracht samen met zijn oudste zoon Andy.
Ing Bing, Eng Tiong en Andyv li af: Jonathan, Ing Bing, Eng Tiong, Andrew, Kiat, Lian, Andy
Wij hebben zoveel mooie herinneringen aan Eng Tiong. Onze bezoeken worden gekenmerkt door de ongelooflijke gastvrijheid van de familie en het gevoel voor ons om thuis te komen. Het voelt in het ouderlijk huis van Pa Hong door alle verhalen die hij ons vroeger heeft verteld zelfs voor ons heel erg vertrouwd aan. We hopen nog vaak in Indonesië te komen en de familie te bezoeken. Het zal echter zonder Eng Tiong nooit meer hetzelfde zijn.
Sterkte Kiat, Andy, Ira, Robert, Wenny, Andrew, Jonathan and Lian bij het dragen van dit grote verlies.
Al heb ik begrepen dat het nagenoeg onmogelijk is om verder iets te weten te komen over onze Chinese voorouders nu er geen graven meer zijn, toch probeer ik het af en toe nog eens. Maar ook nu: helaas. Ik had Huihan Lie, de zoon van Jaoke Lie die weer de zoon van een studiegenoot van pa Hong is, nog gevraagd of we via het karakter van onze naam iets verder zouden kunnen komen. Dit is zijn antwoord:
Sorry, ik ga net door mijn (veel te lange) email actie lijst en zie dat ik je helemaal niet had geantwoord! Ja, had al aangenomen dat jouw tan het karakter 陈 was (“Chen” in mandarijn). Helaas is dit de meest voorkomende achternaam in zuid China (vooal zuidelijk Fujian, waar we allemaal vandaan komen). Met zo’n populaire achternaam heb je toch op zijn minst een plaatsnaam nodig die lager is dan “county”, dit betekent de naam v/e “town” of “village.” Als je dat hebt dan kunnen we inderdaad met lokale overheden en historici contact opnemen om te checken waar, binnen die “town” de Tan gemeenschappen zijn…
Huihan is de eigenaar van een bloeiend bedrijf dat onderzoek doet naar Chinese roots. Heel interessant om eens op zijn site rond te dwalen. En als hij zoiets zegt, dan is dat zo.
nog even in aanvulling op dit bericht. Boen Hwan is een neef van pa Hong . Boen Hwan is namelijk een zoon van The Hok Tjiang, de oudste broer van onze oma, en zijn tweede vrouwTio Tiat Nio.
Het spitten in het genealogisch boekje over de familie The geeft veel informatie maar roept ook heel wat vragen op.
De jongste broer van pa Hong. Ze scheelden ruim een jaar in leeftijd. Pa Hong vertelde altijd met veel plezier over de stoute streken van oom Tik. Deze twee broers trokken veel met elkaar op. Hun oudste broer: oom Liong was een onbereikbare grote, sterke broer.
Jarenlang was er geen contact tussen de familie in Indonesia en ons hier in Nederland. Tot Enghwa en Flora (zijn eerste vrouw die later is overleden) in juni 1974 voorgoed naar Nederland kwam. Door hem werden de rimpels in de relatie tussen de families glad gestreken. Van Enghwa kreeg ik het postadres van oom Tik en vanaf dat moment heb ik met hem gecorrespondeerd tot hij overleed.
In 1978 gingen Lanny en ik samen naar Indonesia. Een bezoek aan de familie in Sepanjang hoorde daar natuurlijk bij. Wij hadden daar eigenlijk geen verwachtingen van. Wij kenden ze helemaal niet. Het werd een feest van herkenning. Zoveel trekken van pa Hong zagen we terug in zijn zussen en broers. Met name oom Tik. Hij leek zo sterk op pa Hong in het soort grappen die hij maakte, wat hij lekker vond, de dingen die hij deed (klagen over de muisjes en tegelijkertijd ook stukjes kaas voor ze neerleggen bijvoorbeeld). Hij woonde in Semarang (Jalan Kepodang 49) in een ruimte achter zijn bureau. Hij was baas van Lau Tjien in Semarang, denken wij. Wij logeerden ook in diezelfde ruimte. We bleven er een paar dagen, waarin we gefêteerd werden door de hele familie. En met name toen we oom Tik achter lieten, was het net alsof we onze vader daar achter lieten. Met een grote brok in mijn keel namen we afscheid. Zo vreselijk jammer dat hij zo ver weg woonde. Ik ben nog maar een keer terug geweest naar hem, samen met Frans. Weer dezelfde hartelijkheid en herkenning. In de jaren daarna wilde ik graag nog eens hem zien, maar hij was ondertussen met pensioen en verhuisd naar Surabaya en schreef: ‘als jij weer naar Indonesia komt, moet je maar langsgaan’. Hij wilde ons niet meer zien, nu zijn zelfstandige tijd voorbij was.
Bing en oom Tik, 1979Anki en oom Tik 1978
Jaaaaa, dat heb ik ook nog, een foto met oom Tik, van een jaar eerder. We gingen met hem naar de vogeltjesmarkt omdat Lanny zo’n kooi mee naar huis wilde nemen.
Pa Hong kwam op 20-jarige leeftijd naar Leiden om daar medicijnen te studeren. Hij verliet huis en haard in Indië. Hij overleed in 1998 (91 jr oud). Wat kunnen wij – zo lang na zijn dood – nog te weten komen over hem?
