Leve de moderne tijd!
Lian Go is onze nicht, dochter van de oudste zus van pa Hong: tante Phine. Lian is van 3 maart 1937 en ondertussen dus 79 jaar. Nu voor het eerst aan de mobiele telefoon en aan de whatsapp. Wie doet het haar na. Lian is ondertussen een van de weinigen die nog iets weet van vroeger. Daarom zal ik de conversatie die ik met haar heb, hier zo letterlijk mogelijk neerzetten. Zoals ik al eerder zei: de geschiedenis van onze familie is ondertussen vooral ‘oral history’ geworden, niet te checken en niet altijd eenduidig.
Opzienbarend ook dat Lian nog zo goed Nederlands beheerst in woord en schrift! Zij heeft altijd in Indonesia gewoond, heel veel familieleden tot hun dood verzorgd en altijd gewerkt als financieel medewerker. Ook nu nog!

De conversatie start op 2 april 2016. Tekst tussen haakjes in het zwart zijn toevoegingen van mij ter verduidelijking (hoop ik).

Lian Go: Halo apa kabar. Ini Lian Ngagel Surabaya.

Lojolaanbi: Yeeeaaaaahhhh Lian wat ontzettend leuk!! Jij op de whatsapp!!! Goed van je! Alles goed? Liefs, Anki (uit naam van Lojolaanbi, oftwel: Lokje, Joesje, Lanny, Anki en Bing)

Lian Go: Vanmorgen zijn we gezamenlijk naar t kerkhof en naar Kenjeran (enige strandplaats van Surabaya) gegaan om bloemen te strooien. 5 april is een groot feest voor de doden en dat moet elk jaar herdacht worden en straks precies op 5 april wordt thuis in Sepanjang gebeden. Deze 2 mnd heb ik het erg druk gehad. Ik moet een jaarlijke balans maken maar de boekhoudster is 2 mnd ziek dus je moet begrijpen hoe moeilijk het is. Je moet namelijk een voor een uitzoeken anders krijg je niet alles klaar en omdat mn hoofd al vol is zal ik je nu maar schrijven. Inge (The) heeft dat (eerste whatsappbericht) gisteren geschreven.Tot zover maar. Groeten aan allemaal. Daaag tot een andere keer maar weer

Lojolaanbi: Ja, ik weet het. Engtiong heeft het ons verteld toen we bij jullie waren. Toen hebben we ook nog de graven bezocht. Goed hoor dat het nog steeds allemaal in je hoofd past! Ben je na het opmaken van de jaarlijkse balans weer vrij? Of moet je dan ook nog werken? Leuk om zo met je te kunnen praten. Schreef Inge de mail? Zij beheerst het Nederlands toch niet? Groeten aan iedereen! Liefs

Lian Go: De eerste kennisgeving heeft Inge geschreven ik heb haar gezegd dat ik jou niet kan bereiken en daarom heeft zij jou geschreven en ik maar wachten op je antwoord en het is gelukt. Tot heden werk ik nog op kantoor. Ik moet voor het salaris van de werkers zorgen en voor een rapport zorgen voor het belastingkantoor. Ik moet dan een concept maken en dat wordt dan overgezet in de computer. Dat hoef ik niet te doen.

Inge zegt dat Tiong en ik gek zijn omdat we al zo oud zijn en dan toch nog gaan werken. Gelukkig en God zij dank dat de baas ons nog wil gebruiken. Daaag groetjes van ons allen.

Lojolaanbi: Is toch hartstikke fijn dat jullie nog kunnen werken! Jij vindt het toch ook leuk? Heb je nu een tablet of een smartphone waar je je berichten mee typt? Leuk toch dat dat nu kan. Gaan jullie allemaal samen de graven bezoeken? Is het daar dan druk? Er liggen daar zoveel mensen.

Kun je nu ook berichten uitwisselen met je vrienden in Rotterdam? Toch mooi die moderne tijd, niet? Liefs en groetjes

Lian Go: Ik heb een smartphone anders heb ik een gewone handphone en Inge zegt altijd dat t niet meer van deze tijd is om een gewone handphone te gebruiken want de driver gebruikt een mobile en de baas een handphone dus dat klopt niet en Tiong zei ook al: dan kan ik met julie schrijven en nieuws uitwisselen. Eerst zie ik er tegen op, want kan ik het wel hanteren? Het blijkt niet zo moeilijk om (op whatsapp berichten) te schrijven. Het is wel leuk om te werken; we hebben altijd gewerkt en wat moet je thuis doen als je niet meer werkt, dat is dan een groot vraagteken voor mij.  Tot zo ver maar eerst,  groetjes en liefs van ons allen.

lojolaanbi: Tuurlijk is het voor jou niet moeilijk om te schrijven, je kunt toch ook werken! Van Enghwa begrijp ik dat Tiong nog niet zoveel whatsappt. Vind je zo’n scherm van je smartphone niet wat klein? Is ‘n tablet niet beter? Ik vind het in ieder geval erg leuk om zo met je te kunnen ‘praten’. Enghwa werkt toch ook nog. Ik vind t nog steeds zo jammer dat we nix weten over onze overgrootvader Tan Kie Djwan, waar hij vandaan is gekomen. Was hij nou getrouwd in China? Liefs.

Lian Go: Misschien is een tablet moeilijker te hanteren. Als ik me niet vergis, is Enghwa in China ook naar de familie gegaan. Hij heeft ons nog verteld dat het huis in Sepanjang precies dezelfde vorm heeft als in China.

Ljolaanbi: Ja, Enghwa vertelde dat het huis in Sepanjang er hetzelfde uitziet als in China. Was onze overgrootvader al getrouwd in China? Hoe oud was hij toen hij in Indonesië aan kwam?

Lian Go: Dat weten we niet er wordt ook nooit gesproken dat hij een vrouw heeft in China.

Lojolaanbi: Was het druk gisteren op de begraafplaats? Wil je vertellen hoe zo’n dag verloopt?

Lian Go: Zondag zijn we eerst naar het krematorium gegaan om te bidden en vandaar lopen we langs de achterdeur naar het kerkhof van tante Cor (zus pa Hong) en oom Tiktjong (man tante Cor) en daar ligt ook een jongere broer van Kiat (vrouw Engtiong). Daar is ‘t erg druk met wagens en mensen en dan verder naar Kenjeran. Ook hier is t vol met mensen en alles is uitverkocht. Hier strooien we de bloemen in zee. Ik weet niet of je dat in Holland mag doen . Er zijn veel mensen met veel vuil plastic. Overal zie je vliegen. Maar als niet iedereen mag strooien dan worden ze boos. Daag en liefs

Lojolaanbi: Het is toch ook het kerkhof van opa en oma en oom Tik en jouw moeder, tante Djoen en tante Sioe (broers en zussen pa Hong)? In de zee voor welke familieleden? Ja plastic is slecht voor de zeedieren en vogels.

Onze overgrootopa had als eerste vrouw:Tjoa…….ging zij dood? En als tweede vrouw Thio, onze oma of hoe was dat?
Liefs voor jullie allemaal

Lian Go: Onze grootouders zijn allemaal begraven in Sepanjang. Opa, oma, overgroot opa en 2 oma’s en een zus en tante Djoen. Ik geloof dat Bing er nog is geweest en t graf nog gezien heeft (dat is helaas niet waar. Lees het verhaal over de graven hier nog eens na). In ongeveer 1980 of zo moeten de graven verplaatst worden of geruimd want de grond is van de regering. En nu is het een pasar geworden en daarom worden ze allemaal gecremeerd. Alleen tante Cor is begraven. Ze mag niet gecremeerd worden van de kerk.

Lojolaanbi: Ja, dat heeft Engtiong mij ook verteld. Maar liggen zij dan nu niet op hetzelfde crematorium als tante Cor en haar man en de broer van Kiat? Was tante Cor katholiek geworden?

Lian Go: Een crematorium is de plaats waar de doden gecremeerd worden en de plaats heet Eke Praja (we zijn hier geweest met Engtiong en Kiat), De begraafplaats van tante Cor heet Kembang Kuning. En waar je opgebaard wordt voor de begrafenis heet Adi Jasa. Kenjeran is eigenlijk een tempel van godin der barmhartigheid: Kwan Im. De tempel heeft een uitzicht op de Java zee en daar gaan we ook bloemen strooien voor de familie wier as in zee is gestrooid.  Dat zijn dan de ouders van Kiat. En daarom moeten we 3 plaatsen bezoeken. In het krematorium van de familie in Sepanjang wordt de as allemaal bij elkaar bewaard. Ze noemen dat een put: mannen en vrouwen apart in een put in t midden gescheiden dus ieder heeft een eigen gat als je weer komt dan zullen we het jullie laten zien (lees het bericht nog maar eens over ons bezoek). Tante Cor is van de pinkster kerk en mag Daarom niet gecremeerd worden en hoeft ook niet bezocht te worden want als je dood bent dan is het in handen van God en heb je er niets meer mee te maken. Daag en liefs.

lojolaanbi: Fijn dat je mij dit wilt vertellen. Wij zijn met Engtiong en Kiat naar Eke Praja geweest. Daar zijn nu dus alle familieleden op tante Cor na. Ongezellig voor tante Cor dat niemand meer langs komt.
Onze overgrootopa had als eerste vrouw:Tjoa…….ging zij dood? En als tweede vrouw Thio, onze oma of hoe was dat?
Liefs voor jullie allemaal

Lian Go: Overgrootopa heeft 2 vrouwen toen de eerste vrouw overleden was, is hij hertrouwd met zijn tweede vrouw. De eerste en tweede vrouw  zijn nog nichten en dus toen hij begraven was ligt hij tussen 2 vrouwen. Tot op heden is het zo dat als een graf koopt en getrouwd bent, dan koop je tegelijk 2 graven naast elkaar of op elkaar. We noemen dat siangong. Nu moet je maar praktisch denken: nu we er nog zijn gaan we hun nog bezoeken, maar de generatie van Andrew (kind van onze achterneef Andy, kleinkind van oom Liong, oudste broer pa Hong), het is de vraag of die het nog wel wil doen.

Lojolaanbi: Was onze overgrootoma de tweede of de eerste vrouw?

Lian Go: De eerste vrouw

Lojolaanbi: Is zij jong overleden? En heeft toen nicht Thio voor de kinderen gezorgd? Gelukkig dat Engtiong en jij nog dingen van vroeger weten!

Lian Go: Nooit gehoord dat ze voor de kinderen moet zorgen.

Lojolaanbi: Hoe oud was onze overgrootmoeder ongeveer toen ze overleed?

Lian Go: Over leeftijd wordt ook nooit gesproken.

Lojolaanbi: Ok, is dan wel bekend hoe oud opa ongeveer was toen zijn moeder stierf? Was onze overgrootoma ziek toen ze stierf? Wat een vragen hè, maar aan wie kan ik ze nog stellen? Enghwa weet nix, zegt hij.

Lian Go: Over grootopa oma en ons eigen opa kan ik je niet veel vertellen we hebben hen nooit gekend en er wordt ook nooit over gesproken en omdat wij hen niet kennen, wordt er nooit naar gevraagd. Over de 2e grootoma weet ik dat ze erg veel houdt van je vader dan maakt ze altijd tahu tek. Daar houdt hij van. Want papi (pa Hong) slaapt in Soerabaya (de kinderen gingen in Surabaya op school en woonden ook daar, lees op de pagina ‘Leven in Indië’ hierover wat pa Hong hierover zelf vertelt) en komt op zaterdag thuis.  Grootoma is oud gestorven over de 90 en oma was ook bij de 90 toen ze stierf.

Lojolaanbi: Wat leuk om te horen, ja Engtiong vertelde ook al zoiets. Was mijn papi niet een enorm verwend jongetje? Tweede grootoma was dus niet onze biologische grootoma hè?

Lian Go: De overleden oma was onze eigen oma en zij hield van oom Tik (jongere broer pa Hong).

Lojolaanbi: En wie hield van oom Liong (oudste broer pa Hong) en van de dochters? Kun je wel vertellen over oma? Van haar weet ik ook weinig terwijl ze heel interessant was. Heeft papi zijn medische belangstelling van haar?

Lian Go: Oom Liong is de oudste en moet hard werken. Dochters staan niet in het woordenboek, dus worden niet gerekend.

Tot zover de conversatie op 15april 2016. Er volgt hopelijk nog veel meer!