Al eerder kwam de familie The aan de orde. Nu las ik (eerlijk gezegd was het Google) het voorwoord van het stamboomboekje en daar staat:
‘Onze voorouder The Tik Swie migreerde naar Indonesië (Surabaya) en trouwde met Mak Saiya. Ze kregen een kind: The Yang Wat, niet bekend is met wie hij is getrouwd, wel dat hij drie kinderen kreeg:
The Hok Siang (1876-1943): iig oudere broer van oma. Hij is twee keer getrouwd geweest en had ook van beide vrouwen kinderen.
The Sian Nio (1882-1960?): onze oma
The Siang Nio (onbekend), zus oma, ouder of jonger is niet bekend, getrouwd met Kwee Liang. Wel bekend is dat haar dochter Kwee/The Gok Tjien Nio is geadopteerd door The Hok Siang (omdat hij vier zonen had en geen dochter).
Deze naam is al eerder (met foto) op de website verschenen. Arthur Khohongghiem is uit de Leidse tijd van pa Hong. Hij was ook met zijn Oostenrijkse vrouw Francien Bosner op de receptie bij de verloving/huwelijk van pa Hong en ma Ans. Lees de berichten nog maar eens na.
Toevallig kwam ik op de pagina https://tankianhong.nl/ok-nog-een-keer-khohonggiem/ terecht toen ik op zoek was naar vrienden en generatiegenoten van mijn ouders. Mijn vader, Dr. J.H.B. Kleikamp, was apotheker in Hoorn van 1946 tot ca. 1990. Een van zijn eerste vrienden in Hoorn was Arthur Kho, die oogarts was (in de Eikstraat). We gingen dermate vriendelijk met de familie Kho om, dat de kinderen over en weer oom en tante zeiden. Dus voor mij waren Arthur Kho en zijn vrouw Oom Arthur en Tante Francien. Tante Francien kwam uit Oostenrijk en sprak Nederlands met een nauwkeurige dictie. Voor hun zoon Karel waren mijn ouders Oom Sjang en Tante Gré. Karel Kho is later ook apotheker in Hoorn geworden. Ik heb in de nalatenschap van mijn vader een aantal foto’s uit eind jaren 1940 gevonden waarop de familie Kho staat. Indien jullie interesse hebben, stuur ik die foto’s met alle genoegen op. Vriendelijke groet uit Leiden.
Natuurlijk willen wij deze foto’s die Bernard Kleikamp zo vriendelijk aanbiedt, graag plaatsen.
1. zomer 1949 vlnr Karel Kho, Arthur Kho, mijn moeder Gré Kleikamp-Zwaan, Francien Kho-Bosner, mijn tante Lucie Kleikamp, op het strand van Egmond aan Zee, foto Dr. Jean Kleikamp
2. zomer 1949 vlnr Lucie Kleikamp, Francien Kho-Bosner, Karel Kho, Arthur Kho, Gré Kleikamp-Zwaan.
De auto links voor is van mijn vader, een olie-slurpende Morris, dus de auto centraal op de foto zal van Arthur Kho zijn, foto Dr. Jean Kleikamp
3. zomer 1949, vlnr Arthur Kho, Francien Kho-Bosner, Lucie Kleikamp (achter parasol stok), Karel Kho, Gré Kleikamp-Zwaan.
Waarschijnlijk op een terrasje in Egmond aan Zee, foto gemaakt door Dr. Jean Kleikamp
4. zomer 1949
4. De familie Kho voor hun woonhuis en praktijk aan het Breed nr.9 in Hoorn. Ze verhuisden begin jaren 1950 naar de Eikstraat. vlnr Arthur Kho, Karel Kho, Francien Kho-Bosner. Wij woonden vrijwel om de hoek, op Kleine Noord 5. Ik zie aan het naambord dat op dit moment Arthur Kho blijkbaar nog de achternaam Khohonggiem gebruikte. Dan moet hij na 1950 zijn achternaam veranderd hebben naar Kho.
5. Egmond aan Zee 1951 vlnr Gré Kleikamp-Zwaan, Arthur Kho, Francien Kho-Bosner, Karel Kho. Foto Dr. Jean Kleikamp
6. Egmond aan zee 1951 vlnr Karel Kho, Arthur Kho, Gré Kleikamp-Zwaan, Francien Kho-Bosner, Foto Dr. Jean Kleikamp
7. Egmond aan Zee 1951 vlnr Jean Kleikamp, Arthur Kho, Francien Kho-Bosner. Ik vermoed dat de foto is gemaakt door Gré Kleikamp-Zwaan
8. vlnr Mgr. Smulders (van het St. Werenfridus Lyceum, waar mijn vader in het curatorium zat), Francien Kho-Bosner, Gré Kleikamp-Zwaan, Arthur Kho, Lucie Kleikamp. Foto Dr. Jean Kleikamp
Bericht Tjoe Lan Lim-Ko: ‘Nav deze foto’s, kunnen de 2 foto’s die ik je stuurde waarop Arthur en zijn gezin zouden staan, niet, gezien de leeftijd van Karel in 1950. De foto’s van mij moeten dus van Polly Khohongghiem en gezin zijn.’
In september 1927 kwam pa Hong in Nederland aan om in Leiden te studeren. Je verwacht dat hij dan ook in Leiden gaat wonen. Uit het Haags Gemeente Archief blijkt echter dat hij eerst in Den Haag heeft gewoond.
kaart 1 gemeente archiefkaart 2 gemeente archief
De adressen zijn niet al te best te lezen, maar waarschijnlijk: 3/11/27: Heemskerkstraat 17 2/2/28: Ant Heinsiusstraat 14 (ik denk dat dat er staat, niet echt heel duidelijk, maar ik vind geen andere straat die erop lijkt. De H van Heinsius is dezelfde als die van Heemskerk). Op 4 oktober 1928 is pa Hong verhuisd naar Leiden, naar de Nieuwe Rijn 46. Hij had bij zijn inschrijving de Nederlandse nationaliteit. Over zijn nationaliteit is nog onduidelijkheid. Lokje herinnert zich een feestje toen pa Hong de Nederlandse nationaliteit kreeg. Dat klopt dus niet met deze gegevens. Nog eens goed nakijken of de bovenstaande kaart wel klopt. Te meer daar de vorige woonplaats van pa Hong op kaart 2 Sedandjang is en op kaart 1 als geboorteplaats Sepandjang. Het moet natuurlijk Sepandjang zijn.
Daarna dus in Leiden. Tot en met 1929 ontbreken de gemeentelijke gegevens uit Leiden door de grote brand in het Stadhuis.
Het bericht over de duiding van de ceremonie van Lian roept nogal wat vragen en onduidelijkheden op. Op een aantal kunnen we wel antwoord geven.
In het bericht laten we zien waar de as is terecht gekomen: nl op de begraafplaats van crematorium Eka Praya. Al eerder hebben we berichten geplaatst over de asplaats op Eka Praya waar al onze familieleden liggen. Op de steen bij de asplaats staat: Tempat abu umum, dat betekent algemene asplaats. Links onder de deksel de mannen, rechts de vrouwen (untuk wanita).
Het zijn niet alleen onze familieleden die hier liggen maar alle mensen die via de sociale vereniging ‘Sing Khie Hwee’ begraven zijn en later gecremeerd omdat de begraafplaatsen geruimd werden voor de aanleg van wegen of woningbouw. We hebben er eerder drie berichten over geplaatst. Hier zijn de links naar de berichten:
Onze familie uit Indonesië meldde dat ze 49 dagen na het overlijden van Lian een ceremonie zouden houden. Hiervan hebben wij ook foto’s gekregen. Onduidelijk is voor ons waar die 49 dagen ceremonie vandaan komt. Op de identiteitskaarten staat bij geloof waarschijnlijk ‘Kristen’. Van tante Cor weten we dat ze in 1976 bij geloof nog ‘Kong Hu Cu’ stond, oftewel Confucius. Voor de duidelijkheid: ik weet dat Confucianisme en boeddhisme niet hetzelfde zijn, al zijn er wel overeenkomsten. Bij haar overlijden staat er dat ze ‘Kristen’ was. Het volgende (weliswaar over boeddhisme) kon ik – na veel zoeken – vinden op internet via deze link:
‘Crematie
Boeddhisten zullen zich niet snel laten begraven, meestal wordt er gekozen voor crematie. Hiervoor bestaan geen vaste rituelen. Er kunnen gebeden en mantra’s gereciteerd worden, soms worden bloemenkransen geofferd of er kan een lichtofferande uitgevoerd worden. Steeds meer uitvaartverzorgers bieden mogelijkheden voor het verzorgen van een boeddhistische uitvaart. Zo kan onder leiding van een spiritueel leraar een rituele verbranding plaatsvinden van geld en wierook. Ook kunnen gebeden, mantra’s en andere rituelen onder zijn begeleiding plaatsvinden. Zo worden de geesten gunstig gestemd en wordt een goed karma gecreëerd voor de overledene.
De overgangsperiode van 49 dagen
Na de crematie begint de hierboven genoemde periode van 49 dagen. Behalve het voorlezen uit het Tibetaanse Dodenboek vinden in die periode ook andere rituelen en activiteiten plaats. Lichtceremonies, geur- en voedselofferandes, zuiveringsrituelen en meditatie behoren hierbij tot de mogelijkheden. Ook het redden van dieren wordt door boeddhisten gezien als een daad die de overledene kan helpen. De wedergeboorte hoeft namelijk niet per se als mens te zijn, een dier kan ook. Goed zijn voor dieren is daarom belangrijk voor de boeddhist.
Na de crematie of begrafenis vinden er herdenkingsdiensten plaats in een tempel of in het huis van de overledene. Deze diensten worden gehouden na één week, na zeven weken (dus als de periode van 49 dagen is afgelopen) en na honderd dagen.’
Dit zou betekenen dat Lian gecremeerd is en dat haar as bewaard wordt op de begraafplaats Eka Praya in Surabaya waar ook onze andere familieleden liggen. Ook onze (over)grootouders zijn daarheen verhuisd nadat tot twee keer toe de begraafplaats waar zij lagen geruimd moest worden voor de aanleg van een weg of huizen. Wij zijn in 2014 in Eka Praya op bezoek geweest met onze neef Engtiong en zijn vrouw Kyat om bloemen te brengen als respect voor onze overleden familieleden.
de vrouwen links, de mannen rechts
De ceremonie voor Lian op de boot, waar het erop lijkt dat wat uit de rode doek en daarna uit iets zwarts in het water wordt los gelaten, niet de as van Lian is. Wat wel? Onze achterneef schrijft hierover het volgende:
‘when we pray and respect an object or photo and do it every day it is believed that the above has a spirit. So it must be neutralized. one of them by returning to nature. for photos we can reprint.’
Wat ik me kan voorstellen is dat iets van Lian (object) en een foto te water worden gelaten. Zeker weten doe ik dat niet. Misschien kan iemand ons verder helpen die dit leest?
Op 5 maart is het 49 dagen geleden dat Lian stierf. In de Chinese cultuur wordt er dan een ceremonie voor haar gehouden. Hieronder de foto’s die de familie naar ons opstuurde.
vanaf li: leider ceremonie, Andy, zoon Robert, Ira, Andrew, Robert, Kyat, Wenny, Ien (vrouw Kok Sing). Op de achtergrond zijn foto’s van overleden familieleden te zien. We denken dat de ceremonie in het huis van Lian is.vanaf li: Robert, Wenny, Kyat, Andrew, Ira, Andy, Robert
Alweer een tijdje geleden kwam ik de site tegen van de familie Kan, Han en Tan . Daarop stond een zeer interessant artikel over het verbod op Chinese namen. Ik heb contact gezocht met S.Y.Kan, de beheerder van de site om hem toestemming te vragen te mogen verwijzen naar artikel 22 van zijn site ‘Ganti Nama, de verplichte naamsverandering van Chinese Indonesiërs en andere anti Chinese maatregelingen in Indonesië’ (het artikel is te uitgebreid om hier over te nemen) en de lezer aan te raden eens rond te kijken op deze zeer informatieve site. En die toestemming hebben we gekregen:
‘Het zou goed zijn als er zo groot mogelijke verspreiding is van al deze verhalen. Daarom geef ik u met graagte toestemming het verhaal te plaatsen, ook de verwijzing naar mijn website is welkom. Een compliment voor jullie mooie website!Met vriendelijke groet, Sioe Yao Kan‘
Bij het afscheid van nicht Lian kwamen haar twee namen ter sprake: Go Lian Nio waaronder wij haar hier in Nederland kenden en Ratna Herliana Sindumuljana (haar moeder was een zus van pa Hong). Zo hebben ook onze mannelijke familieleden in Indonesië een andere naam moeten aannemen. Zij zijn Wibisono gaan heten. Oom Liong (de oudste broer van pa Hong heeft deze naam gekozen in 1966. Zij hebben hun naam nooit meer terug veranderd. De nieuwe generatie zegt de naam Tan niet veel meer. Zo wordt een hele familiegeschiedenis bruut verstoord. Onze neef Enghwa heeft – na zijn komst naar Nederland in de zeventiger jaren – weer de naam Tan aangenomen.
Voorbeeld van een brief waarin wordt verzocht om een naamswijziging, in overeenstemming met het kabinetspresidiumbesluit 127 van 1966 )
Onze familie in Indonesië heeft dit allemaal aan den lijve ondervonden. Het waren angstige tijden waarin Chinese uitingen verboden waren. In die tijd heeft oom Liong ook de houten stokjes die in het huisaltaar stonden, waarop de belangrijkste punten uit het leven van de voorouders stonden, verbrand. Dat en het feit dat de graven van de voorouders zijn geruimd, maakt dat onze voorgeschiedenis niet meer te traceren is.
In een eerder bericht schreven we dat onze nicht Lian is overleden. Via de familie worden we op de hoogte gehouden van de ceremonie rondom het overlijden. Hier enkele foto’s
Het overlijdensbericht
Voor ons heette Lian: Go Lian Nio. Maar haar Indonesiche naam was Ratna Herliana Sindumuljana. Van onze neef Eng Hwa begreep ik dat Lian zelf de naam Herliana heeft gekozen. De achternaam mochten Chinezen in 1966 niet zelf kiezen, maar moesten ze uit een lijst kiezen. In een later bericht hierover meer.
Lian in uitvaartcentrum
Een bloemstuk daar is iets anders dan hier
Bing heeft met hulp van zijn dochter Josephine een mooie condoleance brief geschreven.
Op 16 januari 2022 is onze nicht Lian (Ratna Herliana) overleden. Lian was de dochter van de oudste zus van pa Hong: tante Phine.
Lian is geboren op 3 maart 1937. Zij was van onze generatie de grootste bron van de familiegeschiedenis, aangevuld door Eng Tiong, de zoon van oom Liong de oudste broer van pa Hong. Nu zijn ze er beiden niet meer. De bron van kennis over het verleden van onze voorouders is nu opgedroogd. Bijzonder aan Lian was ook dat zij uitstekend Nederlands sprak. Het was dus makkelijk om haar iets te vragen. Zij heeft tot het eind toe gewerkt. Al lang met pensioen maar haar baas had haar nog steeds nodig. Op het laatst liet de baas haar ophalen met een auto om te komen werken. De laatste keer dat wij haar uitgebreid gezien en gesproken hebben, was op de huwelijksfeesten (een in Jakarta en een in Surabaya) van Robert en Wenny. Zij heeft ons toen nog veel verteld over de familie. Ook was zij degene die ons foto’s stuurde van de ceremonie rond het overlijden van Eng Tiong. Heel fijn om dat zo – weliswaar op grote afstand – mee te mogen maken.
Lian 2021
3 maart 2021
Volgens de familie in Indonesia is Lian rustig ingeslapen. Zij had twee dagen geleden een ‘stroke’ gehad en is daarna niet meer bij kennis geweest.
Pa Hong kwam op 20-jarige leeftijd naar Leiden om daar medicijnen te studeren. Hij verliet huis en haard in Indië. Hij overleed in 1998 (91 jr oud). Wat kunnen wij – zo lang na zijn dood – nog te weten komen over hem?
